Andrzej Krzanowski był twórcą muzyki symfonicznej, kameralnej i wokalno-instrumentalnej, ale jego szczególną specjalnością była muzyka na akordeon.
Ten mało szanowany, pospolity instrument doczekał się w jego twórczości prawdziwej nobilitacji. Krzanowski odkrył w akordeonie nieznane możliwości barwne i artykulacyjne oraz wydobył z niego nową narrację i piękno.
Kompozycje akordeonowe stanowią ponad połowę twórczości Andrzeja Krzanowskiego.
Andrzej Krzanowski
Andrzej Krzanowski urodził się 9 kwietnia 1951 r. w Bielsku-Białej, zmarł 1 października 1990 r. w Pszczynie.
Studiował kompozycję u Henryka Mikołaja Góreckiego (dyplom z wyróżnieniem) oraz grę
na akordeonie pod kierunkiem Joachima Pichury w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej
w Katowicach.
Andrzej Krzanowski był:
– kompozytorem – pozostawił ponad 100 opusów, z czego ponad połowę stanowią kompozycje akordeonowe.
Jako kompozytor debiutował na festiwalach Młodzi Muzycy Młodemu Miastu w Stalowej Woli (1975, 1976) oraz Spotkaniach Muzycznych w Baranowie (1976), prezentując cykl „Audycji I-IV”. Andrzej Krzanowski był twórcą muzyki symfonicznej, kameralnej
i wokalno-instrumentalnej, ale jego szczególną specjalnością była muzyka na akordeon. Ten mało szanowany, pospolity instrument doczekał się w jego twórczości prawdziwej nobilitacji. Krzanowski wydobył z niego nieznane możliwości i niespodziewane piękno.
Ważniejsze kompozycje (układ chronologiczny):
„Preludium” na akordeon (1970)
„Taniec” na akordeon (1970)
„Sonata na akordeon” (1972)
„Szkice” na klarnet solo (1972)
„Trzy utwory na obój i trąbkę” (1972)
„Studium I” na akordeon i orkiestrę (1973)
„Audycja I wg poezji Jacka Bieriezina” na głos recytujący, flet, tam-tam, syrenę, gwizdek i 2 taśmy (1973)
„Audycja II wg poezji Jacka Bieriezina” na głos recytujący, flet, tam-tam, syrenę, gwizdek i 2 taśmy (1973)
„Pieśni północne” na chór mieszany (1973)
„Kanon” na akordeon (1974)
„Fuga-fantazja nr 2” na akordeon (1974)
„Audycja III wg poezji Jacka Bieriezina” na aktora, sopran, 2 akordeony, saksofon barytonowy, trąbkę, gitarę elektryczną, perkusję i taśmę (1974)
„Studium II” na akordeon (1974)
„De profundis”, kantata na baryton i orkiestrę (1974)
„Partita” na obój, klarnet i fagot (1974)
„Trzy etiudy” na sopran, flet i taśmę (1974-76)
„Toccata” na tercet akordeonowy (1974-80)
„Kanon” na akordeon (1974)
„Audycja IV wg poezji Zbigniewa Doleckiego” na głos recytujący, syrenę, talerze, akordeon i taśmy (1975)
„Studium III” na akordeon (1975)
„Nokturn, Preludium i Fuga” na kwintet akordeonowy (1971-75)
„Symfonia nr 1” (1975)
„Canti di Vratislavia” na orkiestrę (1976)
„Kwartet smyczkowy nr 1” [wersja I] (1976)
„Kwartet smyczkowy nr 1” [wersja II] (1976)
„Studium V” na kwintet akordeonowy (1976)
„Audycja V”, opera w 20 scenach (1977)
„Transpaiting”, spektakl audiowizualny (1977)
„Con vigore”, koncert dla ośmiu wykonawców (1978)
„Koncert na orkiestrę” [wersja I] (1978)
„Kwartet smyczkowy nr 2” (1978)
„Sonata na tubę” (1978)
„Studium IV” na duet akordeonowy (1978)
„Chorał” na akordeon (1979)
„Trzy medytacje” na akordeon (1979)
„Cztery bagatele” na akordeon (1979)
„Nokturn i Scherzo” na akordeon (1979)
„Oda” na akordeon (1979)
„Sonatina na akordeon” (1979)
„Katedra” na akordeon (1979)
„Tryptyk” na akordeon (1979)
„Alkagran czyli jedno miejsce na prawym brzegu Wisły” na kwintet akordeonowy (1980) „Chorał” na kwintet akordeonowy (1980)
„Sonata di concerto” na akordeon (1980)
„Taniec góralski” na duet akordeonowy (1980)
„Trzy utwory” na kwintet akordeonowy (1980)
„Echo” na akordeon (1981)
„Wiatr echo niesie po polanie” [wersja I] na dwa akordeony (1981)
„Wiatr echo niesie po polanie” [wersja II] na akordeon i klawesyn amplifikowany (1981) „Jedenaście utworów na orkiestrę dziecięcą” (1981)
„Kalangra”, 20 utworów dla dzieci na akordeon (1981)
„Salve Regina” [wersja I] na chór chłopięcy i organy (1981)
„Salve Regina” [wersja II ]na chór chłopięcy lub żeński a cappella (1981)
„Mała partita” na skrzypce solo (1981)
„Koncert na orkiestrę” [wersja II] (1981-82)
„Impresje zimowe” na akordeon (1982)
„Miniatury” na fortepian (1982)
„Suita dziecięca” na fortepian (1982)
„Audycja VI” na sopran i kwartet smyczkowy (1982)
„Trifle” na akordeon i klarnet basowy (1983)
„Capriccio” na akordeon (1983)
„Impresje wiosenne” na akordeon (1983)
„Adagio” na akordeon (1983)
„Reminiscenza” [wersja I] na akordeon, klarnet, skrzypce i wiolonczela (1983)
„Symfonia nr 2” na 13 instrumentów smyczkowych (1983-84)
„Reminiscenza” [wersja II] na kwartet smyczkowy (1984)
„Rapsodia” na akordeon (1983); utwór napisany z Grażyną Krzanowską
„Sonata Breve” na akordeon koncertowy (z basowym manuałem melodycznym) lub akoredon 120-basowy (1983); utwór napisany z Grażyną Krzanowską
„Impresje lata” na flet, klarnet i akordeon (1984)
„Relief I” na akordeon (1984)
„Niech żyje i wzrasta (preludium)” na akordeon (1984)
„Larghetto” na akordeon (1984)
„Relief II” na akordeon (1985)
„Trzy etiudy” na akordeon (1985)
„Relief III” na organy (1985)
„Gdzie kończy się tęcza” na perkusję i klarnet basowy (1985)
„Relief IV” na sopran i dzwony rurowe (1985)
„Over the Rainbow” na altówkę, perkusję i akordeon (1985-87)
„Relief V” na wiolonczelę (1986)
„Impresje jesienne” na akordeon basowy amplifikowany (1986)
„Relief VI” na akordeon basowy amplifikowany (1986)
„Divertimento” na akordeon (1986)
„Sonata na akordeon nr 2” (1987)
„Sonatina na akordeon nr 2” (1987)
„Cztery nowele” na akordeon (1987)
„Nokturn” na dwa akordeony (1987)
„Relief VII” na akordeon i perkusję (1988)
„Trzy małe preludia” na akordeon (1988)
„Pejzaż sentymentalny” na dwa akordeony (1988)
„Gakkaj”, 5 utworów na akordeon dla dzieci (1988)
„Kwartet smyczkowy nr 3” (1988)
„Relief IX (szkocki)” na kwartet smyczkowy i taśmę (1988)
„Sonata na gitarę” (1990)
– akordeonistą
Występował na licznych festiwalach, takich jak I Międzynarodowy Festiwal Akordeonowy w Digne-les-Bains, Dresdner Musikfestspiele, Musikprotokoll w Grazu, XV Międzynarodowy Festiwal w Pontino, Gaudeamus Music Week w Amsterdamie, Gulbenkian Contemporary Music Festival w Lizbonie, „Musica 83” w Strasburgu i wielu innych. wykonując głównie muzykę współczesną.
–pedagogiem
Wykładał w Akademii Muzycznej w Katowicach, prowadził również kursy muzyki akordeonowej w Niemczech, Finlandii i Francji. Był także związany z Państwowa Wyższą Szkołą Muzyczną we Wrocławiu i Państwową Szkołą Muzyczną im. M. Karłowicza
w Katowicach.
– laureatem wielu nagród kompozytorskich i artystycznych
Nagroda Prezesa Rady Ministrów za twórczość dla dzieci i młodzieży (1985)
II nagroda na XIX Konkursie Młodych Związku Kompozytorów Polskich za „Canti di Wratislavia” na orkiestrę (1976)
I nagroda na Konkursie Kompozytorskim im. Artura Malawskiego w Krakowie za „Kwartet smyczkowy nr 1” [wersja II] (1976)
III nagroda na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim im. Carla Marii von Webera w Dreźnie: w 1978 – za „Kwartet smyczkowy nr 1” oraz w 1979 – za „Kwartet smyczkowy nr 2”
Wyróżnienie na Konkursie Kompozytorskim w Stalowej Woli za koncert dla ośmiu wykonawców „Con vigore” (1978)
I nagroda na Konkursie Kompozytorskim Naczelnej Redakcji Muzycznej Polskiego Radia i Telewizji w Warszawie za „Fugę” na kwintet akordeonowy (1979)
III nagroda na Konkursie Kompozytorskim im. Artura Malawskiego za „Alkagran czyli jedno miejsce na prawym brzegu Wisły” na kwintet akordeonowy (1980)
I nagroda na I Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim na utwór akordeonowy w Digne-les-Bains za „Wiatr echo niesie po polanie” [wersja II] na akordeon i klawesyn amplifikowany (1981)
Wyróżnienie na Międzynarodowym Konkursie Fundacji „Gaudeamus” za „Trzy medytacje” na akordeon (1981)
I nagroda na Konkursie Kompozytorskim na utwór na organy solo w Kamieniu Pomorskim za „Relief III” na organy (1985)
II nagroda za „Trzy etiudy” na akordeon oraz III nagroda za „Capriccio” na akordeon na I Ogólnopolskim Konkurs Kompozycji Akordeonowych w Rzeszowie (1985)
Wyróżnienie na Konkursie Kompozytorskim zorganizowanym z okazji 25-lecia Festiwalu „Poznańska Wiosna Muzyczna” za utwór „Gdzie kończy się tęcza” na perkusję i klarnet basowy (1986)
II nagroda na IV Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim na utwór akordeonowy w Anconie za „Trzy etiudy” na akordeon (1986)
II nagroda na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim w Digne-les-Bains za utwór „Over the Rainbow” na altówkę, perkusję i akordeon (1987).
– stypendystą Witolda Lutosławskiego oraz Scottish Arts Council,
– działaczem muzycznym – prezesował Związkowi Kompozytorów Polskich w Katowicach, prowadził wiele koncertów, brał udział w pracach Jury konkursów akordeonowych i kompozytorskich,
– przedstawicielem Grupy Stalowowolskiej, „Śląskiej Fali 51″, „nowego romantyzmu”,
– czechowiczaninem – w tym mieście żył i tworzył przez całe swoje życie; tu, na cmentarzu
w Dziedzicach, został pochowany.
Z jego imieniem związane jest Towarzystwo Przyjaciół Muzyki w Katowicach, Konkurs Kompozytorski dla uczniów średnich szkół muzycznych, Ogólnopolski Konkurs Akordeonowy, Jesienny Festiwal Muzyczny „Alkagran” w Czechowicach-Dziedzicach, Sala Kameralna Państwowej Szkoły Muzycznej im. M. Karłowicza w Katowicach, Państwowa Szkoła Muzyczna w Mławie oraz szereg dedykowanych mu kompozycji. Kronikę życia
i twórczości oraz katalog tematyczny dzieł opublikowała Akademia Muzyczna w Katowicach.
Głównym wydawcą utworów Andrzeja Krzanowskiego jest Polskie Wydawnictwo Muzyczne
w Krakowie.
www.culture.pl
…”Audycje” ze Stalowej Woli były niemal sztandarowymi dziełami nowego rozdziału polskiej muzyki współczesnej, który otworzyli swoimi stalowowolskimi debiutami Andrzej Krzanowski, Eugeniusz Knapik i Aleksander Lasoń. Wszyscy trzej zostali nazwani od daty urodzenia jako „Pokoleniem ’51”, albo od „kultowego” festiwalu w Stalowej Woli – „pokoleniem stalowowolskim”. Wszyscy trzej stanęli w opozycji do awangardy lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych, a ich twórczość określono jako „nowy romantyzm”. Każdy z nich zachował jednak indywidualną autonomię. Andrzej Krzanowski utrzymał najściślejszy z „Pokolenia ’51” związek z awangardą…
free.art.pl
…Andrzej Krzanowski to wybitna i wyjątkowa osobowość w panoramie polskiej muzyki współczesnej. Wielki kompozytor, którego artystyczną karierę nagle przerwała przedwczesna śmierć. Autor dzieł symfonicznych, kameralnych, audiowizualnych, a przede wszystkim twórca ponad czterdziestu utworów na swój ukochany instrument – akordeon. Bezsprzecznie jego wizja muzyki „humanistycznej”, bogatej w odniesienia literackie i malarskie, miała głęboki wpływ na przemiany estetyczne w polskiej muzyce lat 70. i 80…
Andrzej ChłopeckiWarszawska Jesień 2000
… Gdy przegląda się spis utworów Andrzeja Krzanowskiego, imponuje gęstość i intensywność uprawiania jego dziedziny. Symfonie, kwartety, utwory chóralne, próby multimedialne, muzyka komputerowa są dowodem jego wielorakich możliwości, lecz utwory akordeonowe – solowe, kameralne, w rozmaitych zestawach, konfiguracjach, zapełniające przestrzeń, począwszy od wirtuozowskich po te, przeznaczone dla dzieci, wskazują na pole, które Andrzej Krzanowski wybrał sobie do uprawiania. Był w tym upartym uprawianiu rys charakterystyczny dla, w najlepszym tego słowa znaczeniu, rzemieślników np. epoki baroku, traktujących swój fach jako zadanie do wypełnienia, jako służbę tym, którym była jego działalność potrzebna. To było w oczywisty sposób romantyczne bez względu na to, że zamówieniami na to, co robił, był coraz gęściej zasypywany. Krzanowski w latach osiemdziesiątych wędrował od Hiszpanii, przez Francję, Niemcy, Włochy po Japonię, wciąż wracając do „swoich” Czechowic. I w tym też – choć wydawać się to może paradoksem – był romantyczny.
